بی سوادی به قول آمار تیاسن یکی از ناآزادی و منشا سایر بردگی ها و اسارت های فردی و اجتماعی به شمار می رود. کودکی که تحصیلات دوره ابتدایی را به پایان نمی رساند، چه بسا تا پایان عمر یرده فقر و استبداد باشد. بازگردانی کودکان خارج از مدرسه از وضایف مهم گروه تکراه می باشد.
مبنایی باشد برای حمایت از کودکان فقیری که به علت فقر خانواده، بیرون از مدرسه کودکی خود را به پایان می رسانند.برای اجرای سایت های حمایتی هدفمند، نیازمند کد ملی کودک و همچنین اطلاعات هویتی، سکونتگاهی و وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده ای هستیم که کودکش را به مدرسه نمی فرستند.
در خصوص کودکان بازمانده از تحصیل، نه تنها همه این کمبودها در سرشماری ایران وجود دارد، بلکه آمار تعتاد کودکان نیز در سرشماری با آمار ثبتی به دست آمده متفاوت است.
رویکرد اصلی تمرکز بر سه مرحله است: اول آنکه، این کودکان چه کسانی هستند و کجا زندگی می کنند؟، دوم چرا بازمانده از تحصیل شده اند؟؛ و مرحله سوم، چگونه می توان آنها را به مدرسه باز گرداند؟.
طبق آمار های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بیشر از 200 هزار کودک در مقطع ابتدایی از مدرسه خارج می شوند و بیشترین آمار در خوزستان و در مناطق کحروم و روستایی می باشد. این کودکان را می توان به طور کلی به چهار دسته تقسیم کرد:
برخی از این کودکان معلول اند؛ فاصله مدرسه تا محل سکونت زیاد می باشد، دسترسی نداشتن به مدرسه واقعی و نا توانی خانوده در تهیه لوازم تحریر و یا حتی هزینه ثبت نام مدرسه. و عدم نیاز به مدرسه رفتن کودک تا یک سن محدود توسط خانواده.
طبق اعلام مراجع بین المللی بیش از 125 میلیون کودک و نوجوان وارد مدرسه نشده اند و یا مدرسه را ترک کرده اند، آمار جهانی بیانگر این است که بیش از 85 میلیون نفر کودک در مقطع ابتدایی از سیستم آموزشی بازمانده اند که این عدد در خاورمیانه و شمال آفریقا 4 میلیون و شیصد هزار نفر عنوان شده است.
دسترسی کودکان به آموزش فقط یک تعهد نیست بلکه سرمایه گذاری سودآوری است که مزایای اقتصادی، اجتماعی و محیطی قابل توجهی برای افراد و خانواده های آن ها به دنبال دارد؛
بنابراین اخذ سیاست های مقابله با بازماندگی از تحصیل کودکان با هدف ایجد عدالت آموزشی و افزایش دسترسی همه گروه های اجتماعی به تحصیل به خصوص کودکان. از اولویت های سیاسی در سطح بین المللی است که منافع اقتصادی و اجتماعی آن به اثبات رسیده است.
بازماندگی از تحصیل طیف گسترده ای از عوامل از جمله فقر، معلولیت، جنسیت، کار کودک، مهاجرت، عوامل فرهنگی، دوری از مدرسه، کوچ نشینی و دو زبانه بودن کودکان را در بر می گیرد؛ بنابراین برای مقابله با این مسئله تدوین یک سیاست ملی مدرن که بتواند جوانب مختلف این موضوع را برسی نماید ضروری است.
برسی تجارب بین المللی در حوزه شناسایی و حمایت از کودکان بازمانده از تحصیل حاکی از آن است که سیاست گذاری های صورت گرفته در این حوزه مبتنی بر سه اصل است؛ تمرکز بر ظرفیت های محلی و منطقه ای، تعریف دقیقر گروه هدف و شناسایی موانع بازماندگی از تحصیل کودکان.
بازگرداندن کودکان به چرخه تحصیل
از آنجا که خوزستان درصد بالای کودکان بازمانده از تحصیل را دارد و همچینین در شهر آبادان و حومه آمار به وضوح قابل مشاهده است.
تعریف کودک بازمانده از تحصیل
ترک مدرسه در اغلب موارد یک فرآیند است و یک رخداد واحد، مقطعی و ناگهانی نیست. بنابراین عبارت بازماندگی از تحصیل بر اساس اینکه به چه جمعیت یا گروهی اطلاق شود معانی متفاوت دارد. افراد لازم التعلیم یا کودکان زیر 18 سال که بر اساس قانون اساسی از حق آموزش در کشور برخوردار اند اما در چرخه رسمی آموزش حضور ندارند معمولا به عنوان بازمانده از تحصیل تعریف می شوند.
مرکز پژوهش های مجلس در سال 1385 در گزارش خود در مورد کودکان بازمانده از تحصیل این کودکان را اینگونه تعریف می کند:
کودکان بین شش تا 17 ساله ای که یا اصلا به مدرسه نرفته اند و یا در طول سال های تحصیل به دلایل مختلف از تحصیل بازمانده اند.
بازگردانی کودکان بازمانده تحصیل
گروه ما 500 کودک تحت پوشش خود دارد. قریب به 21 سال سابقه کار با کودک و آشنایی با مسائل و مشکلات مربوط به تحصیلشان آشنایی کامل دارد. ما با برسی عواملی که ممکن است به وسیله ی آن کودک از تحصیل باز بماند را شناسایی کرده و سعی به رفع آن می کنیم.
بعد از تاسیس موسسه فکر پروری کودکان اروند طی فعالیت ها و برنامه های گوناگون طرح بازگردانی کودکان به چرخه تحصیل برای 123 نفر از دانش آموزان بازمانده از تحصیل شهرستان های آبادان، خرمشهر و حومه از خرداد ماه سال 96 با همکاری معاونت رفاه اجتماعی وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی آغاز شد.
این موسسه با اعزام مددکاران و بازدید تک تک منازل این افراد موفق به شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل و بازگرداندن 60 نفر از این کودکان به چرخه تحصیل گشت در سال دوم این طرح موسسه فکرپروری با تشکیل کار گروهی از مدیران و معلمان حاشیه شهر آبادان موفق به شناسایی 50 نفر دیگر از کودکان ترک تحصیل و کودکان کار شد.
این موسسه در طول سال تحصیلی همراه کودکان و خانواده های آنان بوده و خدماتی از قبیل تامین پوشاک، کیف نوشت افزار، کمک هزینه های تحصیلی، اردوهای تفریحی، کمک هزینه های درمانی، (شامل ویزیت پزشکان متخصص، تامین عینک و …) و جشن های مختلف به انها ارائه می نماید.
جلسات مشاوره خانواده و تحصیلی که صورت می انجامید، مشکلاتی که بازماندگی از تحصیل و عوامل تاثیرگذار بر بازماندگی داشت، با خانواده ها و خود کودکان به صورت جلسات متعدد برگذار می شد. از خانواده ها ، کودکان و معلمان در این حوزه دعوت به عمل می آمد که با بحث و گفتگو بتوانند این مشکل را شناخته و طی راهکارهایی که تصمیم گیرفته می شد عمل کنند.
برگزاری اردو و ایجاد محیطی متفاوت برای کودکان بازمانده از تحصیل
ایجاد انگیزه و هدف و تولید نیرویی برای پیشروی و ادامه تحصیل، این ها اهدافی هستند که سبب شدند ما این اردوها را برای کودکان برگزار کنیم. طبق مطالعاتی که صورت گرفته کودکانی که ترک تحصیل کرده اند و مدتی کوتاه و یا طولانی دور بوده اند کمی سخت و یا مشکل است که بتوانند به درس و تحصیل فکر کنند. همچنین فکر کنند که بازگشتن آنها به تحصیل سخت و یا غیر ممکن می باشد.
برگزاری محیطی شاد و فرح بخش اثر بخشی این که مهم هستند و میتوانند دوباره با قدرتی بیشتر به سوی آینده و هدفی که آنها را به سوی پیشرفت سوق دهد حرکت کنند.